Akredytywa
Zapłata dokonywana jest za dokumenty stanowiące dowód wysłania towaru. Dokumenty te dają prawo do wejścia w posiadanie tego towaru.
Bank otwierający (bank, który otwiera akredytywę), działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu, może zobowiązać się pisemnie wobec osoby trzeciej, (beneficjanta), że dokona zapłaty, beneficjantowi akredytywy, ustalonej kwoty pieniężnej, po spełnieniu przez beneficjanta wszystkich warunków określonych w akredytywie.
Banki polskie obowiązują normy zawarte w zbiorze przepisów pod nazwą:
Jednolite Zwyczaje i Praktyka Dotyczące Akredytyw Dokumentowych, opracowane przez Komisję Techniki i Praktyki Bankowej przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu.
Istota akredytywy i jej podstawa prawna
(Art. 85 ust. 1, ust 2, ust 3 Prawo Bankowe).
Akredytywa jest pisemnym zobowiązaniem banku importera (bank otwierający) względem eksportera (beneficjant) do zapłaty określonej kwoty pieniężnej, po złożeniu przez eksportera dokumentów na warunkach określonych w akredytywie.
Jest to samodzielne zobowiązanie banku i w związku z tym wszelkie zmiany warunków już otwartej akredytywy mogą być wprowadzone tylko przez ten bank, ale na podstawie instrukcji zleceniodawcy, który powinien być w tej akredytywie oznaczony.
Zobowiązanie banku z tytułu akredytywy zostaje zaciągnięte względem konkretnego beneficjanta, który jest podmiotem uprawnionym do otrzymania z banku zapłaty albo zabezpieczenia tej zapłaty.
Akredytywa dokumentowa musi zawierać
Zobowiązanie banku otwierającego staje się wymagalne z chwilą przedstawienia przez beneficjanta dokumentów zgodnie z warunkami akredytywy. O dokonaniu zapłaty decyduje sam fakt przedstawienia dokumentów odpowiadających warunkom akredytywy w terminie jej ważności.
Roszczenia z tytułu akredytyw, które stały się wymagalne, przedawniają się z upływem 6 lat. Bieg przedawnienia roszczeń rozpoczyna się od daty przedłożenia skutecznego żądania zapłaty i w tym okresie roszczenie jest wymagalne, choćby zobowiązanie, z którym akredytywa była związana, już wygasło (art. 87 Prawo Bankowe).
Strony akredytywy
Zleceniodawca
Zleceniodawcą otwarcia akredytywy jest importer. W celu dokonania tej operacji przekazuje on swojemu bankowi pisemne instrukcje i zabezpiecza pokrycie środków. Zleceniodawca może dochodzić względem swojego banku pokrycia strat, które powstały w przypadku, gdy bank ten nie zrealizował instrukcji w zakresie warunków akredytywy.
Bank otwierający akredytywę
Bank ten działa na pisemne zlecenie importera i we własnym imieniu, samodzielnie zobowiązuje się do zapłaty wobec beneficjanta za dokumenty złożone przez niego w ramach akredytywy. Otwarcie akredytywy odbywa się na podstawie umowy pomiędzy importerem, zlecającym otwarcie akredytywy zgodnie z transakcją kupna-sprzedaży, a bankiem, który ma otworzyć akredytywę w oparciu o zlecenie. Obowiązkiem banku jest dokonanie zapłaty za przedłożone przez beneficjanta dokumenty, zgodnie z warunkami akredytywy.
Bank pośredniczący
Bank pośredniczący działa wyłącznie w granicach zlecenia banku otwierającego, będąc jego przedstawicielem i ponosi odpowiedzialność tylko wobec tego banku.
W zależności od zakresu zlecenia bank pośredniczący może:
Beneficjant
Beneficjantem akredytywy jest eksporter i na jego rzecz zostaje ona otwarta. Podmiot ten nie ma żadnych zobowiązań z tytułu akredytywy. Ma on jedynie dostarczyć towar, co wynika z transakcji kupna-sprzedaży, oraz ma prawo do otrzymania zapłaty, o ile spełni warunki określone w akredytywie, to znaczy złoży właściwe dokumenty, świadczące o wykonaniu zobowiązania według warunków akredytywy.
Poszczególne etapy zawierania akredytywy
Zlecenie otwarcia akredytywy
Zlecenie musi być poprawnie przygotowane, gdyż w przeciwnym razie może ono spowodować poważne, a czasami nieodwracalne skutki, jeżeli beneficjant odmówi przyjęcia korekty nieprawidłowego otwarcia akredytywy, zwłaszcza gdy zlecenie dotyczy otwarcia akredytywy nieodwołalnej. Nieprawidłowe przygotowanie zlecenia może ponadto spowodować powstanie dodatkowych kosztów dotyczących usuwania błędów.
Banki opracowały specjalny formularz, uwzględniający wymogi niezbędne do prawidłowego wykonania transakcji w ramach akredytywy dokumentowej.
Prawidłowe zlecenie powinno zawierać:
Ponadto należy wyraźnie podkreślić, że zlecenie otwarcia akredytywy powinno być podpisane przez osoby upoważnione do dysponowania rachunkiem zleceniodawcy, a także zapewniać zabezpieczenie finansowe dla banku otwierającego akredytywę.
Otwarcie przez bank akredytywy
Otwarcie akredytywy przez bank odbywa się w formie złożenia przez niego pisemnego oświadczenia o zaciągnięciu przez ten bank zobowiązania wobec beneficjanta akredytywy.
Akredytywa, oprócz elementów wymienionych przy zleceniu otwarcia, musi zawierać:
Możliwe jest przesłanie przez bank otwierający do banku pośredniczącego, na zlecenie importera, skróconej wersji otwarcia, tzw. preawizu. Zapowiada on otwarcie akredytywy i między innymi wysokość zobowiązania banku. Jednak po przesłaniu preawizu musi nastąpić przekazanie do banku pośredniczącego pełnego tekstu akredytywy.
Awizowanie i potwierdzenie akredytywy
Awizowanie akredytywy polega na powiadomieniu jej beneficjanta o otwarciu na jego rzecz akredytywy. Bank pośredniczący dokonując awizowania, określa tym samym swoją pozycję. Zawiadamia on beneficjanta, czy potwierdza akredytywę czy jedynie ją awizuje.
Warunkiem potwierdzenia akredytywy przez bank pośredniczący jest:
Wprowadzanie zmian do otwartej akredytywy
Zmiany w otwartej akredytywie wymagaj± zgody banku, który dokonał jej otwarcia. Chodzi bowiem o zmianę jego zobowiązania samodzielnie zaciągniętego. Bank może nie wyrazić zgody na dokonanie zmian w akredytywie.
Jeśli mamy do czynienia z akredytywą odwołalną, to wprowadzenie do niej zmian nie wymaga zawiadomienia beneficjanta. O tych zmianach powinien jednak być powiadomiony bank pośredniczący, gdyż zmiany takie nie są skuteczne, jeżeli przed ich otrzymaniem bank ten zapłacił za złożone dokumenty.
W przypadku akredytywy nieodwołalnej, wprowadzanie do niej zmian wymaga zgody wszystkich uczestników tej operacji. Szczególnie ważne jest uzyskanie zgody beneficjanta, jeśli zmiany w akredytywie powodują modyfikację jego uprawnień i nakładają na niego określone obowiązki. W grę może wchodzić tutaj obniżenie kwoty akredytywy, zmiana terminu jej ważności czy chociażby zmiany ilości czy asortymentu towaru.
Wykonanie akredytywy
Bank dokonując zapłaty beneficjantowi akredytywy spełnia swoje świadczenie i sprawia, że akredytywa zostaje wykonana.
Beneficjent musi wykazać, iż jest uprawniony do jej otrzymania i w związku z tym przedkłada bankowi następujące dokumenty potwierdzające, że wykonał swoje obowiązki zgodnie z warunkami akredytywy:
Banki mają obowiązek akceptowania tylko takich dokumentów, które potwierdzają spełnienie warunków określonych w akredytywie.
W przypadku, gdy beneficjant nie jest w stanie, z różnych względów, przedłożyć bankowi kompletu wymaganych dokumentów, powinien o tym zawiadomić swój bank w liście przewodnim i równocześnie porozumieć się z importerem, celem zaakceptowania przez niego złożonych dokumentów, niezależnie od zastrzeżeń banków.
Należy pamiętać o tym, że jeśli bank zapłaci za dokumenty, mimo iż nie były złożone zgodnie z wymogami akredytywy, beneficjant nie ma obowiązku zwrócenia zapłaty.
W przypadku, gdy dokumenty nie odpowiadają wymogom akredytywy, bank wzywa beneficjanta do usunięcia nieprawidłowości. Po dokonaniu tych czynności beneficjant może ponownie przedstawić przedmiotowe dokumenty w dacie ważności akredytywy.
Jeśli usterek nie da się usunąć, wówczas bank pośredniczący powinien uzgodnić z beneficjantem dalsze działania. W tym celu bank ten najprawdopodobniej będzie na koszt beneficjanta porozumiewał się z bankiem otwierającym, który z kolei będzie kontaktował się ze zleceniodawcą i może uzyskać od niego akceptację tych dokumentów, mimo istnienia nieprawidłowości. Może także otrzymać polecenie przekazania ich na bazie inkasa lub odrzucenia.
Odrzucenie dokumentów
W przypadku gdy dokumenty nie spełniaj± warunków akredytywy, następuje ich odrzucenie. Może go dokonać bank otwierający, bank pośredniczący lub importer. Odmawia się przyjęcia dokumentów z uwagi na niezgodność z warunkami transakcji, określonymi przez zleceniodawcę albo warunkami banku otwierającego.
Wypada jednak podkreślić, że zarówno zleceniodawca, jak i bank otwierający mogą zaakceptować dokumenty zawierające nieprawidłowości, albowiem te podmioty postawiły warunki, jakim te dokumenty powinny odpowiadać, z tym że każdy z tych podmiotów może ustosunkować się tylko do zgodności dokumentów z własnymi warunkami.
W razie odrzucenia dokumentów zawierających nieprawidłowości beneficjantowi przysługują reklamacje, które powinny być składane do importera.
Jeśli dokumenty zostaną odrzucone ze względu na nieprawidłowości formalne w zakresie warunków banku, określonych w akredytywie, wówczas beneficjant może skierować reklamację do banku otwierającego akredytywę.
Kryteria podziału akredytyw oraz ich formy
Kryterium charakteru zobowiązania banku otwierającego akredytywę
Na podstawie powyższego kryterium wyodrębnia się akredytywy:
Odwołalne (niekorzystne dla beneficjanta)
Przerywa odwołalność przyjęcie przez bank pośredniczący dokumentów przedstawionych w ramach akredytywy.
Nieodwołalne
Nie może być odwołana ani zmieniona bez zgody wszystkich jej uczestników.
Gotówkowe
Po przedstawieniu przez beneficjanta dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy, bank niezwłocznie wypłaca gotówkę (zapłata a vista).
Gotówkowo - kredytowe
Bank otwierający zobowiązuje się do częściowej zapłaty za przedstawione dokumenty po ich złożeniu, a następnej części w późniejszym czasie (rzadka w praktyce).
Gwarancyjne
Bank otwierający akredytywę gwarantuje, że zleceniodawca dokona akceptu traty terminowej ciągnionej przez beneficjanta na zleceniodawcę. Bank jednocześnie gwarantuje zapłatę traty w terminie.
Akceptacyjne
Bank otwierający akredytywę upoważnia beneficjanta do ciągnienia traty terminowej na niego.
Eksporter kredytuje importera, a bank gwarantuje zapłatę).
Dyskontowe
Bank zobowiązuje się do wykupienia za gotówkę traty terminowej, zgodnie z jej wartością nominalną, ciągnionej przez beneficjanta akredytywy na zleceniodawcę. Bank otwierający zobowiązuje się względem beneficjanta do zapłaty za przedstawione dokumenty, udzielając kredytu zleceniodawcy.
Kryterium udziału banku pośredniczącego w operacji akredytywy
Akredytywa potwierdzona
Bank pośredniczący, który potwierdził akredytywę, rozlicza beneficjanta we własnym imieniu, po przedstawieniu przez niego wymaganych dokumentów, zanim sam otrzyma należność od banku otwierającego.
Akredytywa nie potwierdzona-awizowana
Bank pośredniczący tylko zawiadamia beneficjanta o otwarciu akredytywy i przekazuje mu jej treść bez zaciągania ze swojej strony żadnego zobowiązania.
Akredytywa nie potwierdzona-negocjacyjna
Bank pośredniczący otrzymuje zlecenie od banku otwierającego awizowania akredytywy oraz zapłaty za przedstawione dokumenty przez beneficjanta.
Bank pośredniczący negocjuje dokumenty (bada ich zgodność z akredytywą), oraz negocjuje zapłatę za te dokumenty.
Bank pośredniczący nie musi płacić z własnych środków, lecz ze środków, które otrzymał od banku otwierającego.
Beneficjant, w przypadku nie uzyskania zapłaty, występuje z roszczeniem do banku otwierającego za pośrednictwem banku pośredniczącego.
Kryterium uprawnień beneficjanta
Akredytywa przenośna
Beneficjent ma prawo przeniesienia swoich praw z akredytywy, w całości lub w części, na rzecz innej osoby.
Umożliwia to kontrahentowi beneficjanta pierwotnego otrzymanie kredytów i zapłaty za towar na akredytywę.
Warunki przeniesienia:
a) wyraźne polecenie banku otwierającego poprzez uznanie tej akredytywy za przenośną,
b) przeniesienie może być jednorazowe,
c) częściowe przeniesienie jest możliwe tylko w przypadku zezwolenia na częściowe dostawy,
d) potrzebna jest dyspozycja pierwotnego beneficjanta,
e) akredytywa przeniesiona nie może zawierać żadnych zmian w stosunku do akredytywy pierwotnej, z wyjątkiem:
f). zapłata tej akredytywy może nastąpić:
g). koszty przeniesienia tej akredytywy ponosi pierwotny beneficjant (chyba, że są inne instrukcje).
Sumując, pierwotny beneficjant może zastąpić faktury złożone przez wtórnego beneficjanta własnymi fakturami na kwoty, które łącznie nie są wyższe od pierwotnej kwoty akredytywy. W wyniku dokonania tego zastąpienia pierwotny beneficjant dostaje przy wykonaniu akredytywy różnicę między łączną kwotą własnych faktur a kwotą faktur wtórnego beneficjanta.
W przypadku opóźnienia pierwotnego beneficjanta w złożeniu własnej faktury po otrzymaniu przez bank faktur wtórnego beneficjanta, bank pośredniczący może żądać zapłaty za faktury wtórnego beneficjanta, nie odpowiadając za ujawnienie tajemnicy handlowej pierwotnego beneficjanta.
Akredytywę nieprzenośną może realizować jeden określony beneficjant. Można jednak dokonać przeniesienia wpływu, do którego ma prawo beneficjant tej akredytywy oraz zmienić beneficjanta w akredytywie nieodwołalnej w terminie ważności akredytywy, za zgodą wszystkich jej uczestników.
Kryterium techniczno-finansowe
Akredytywa pokryta z góry
W momencie otwarcia akredytywy bank otwierający akredytywę przekazuje do banku pośredniczącego całą kwotę niezbędną do pokrycia wypłat, których ten bank ma dokonać w związku z akredytywą.
Akredytywa pokryta z dołu
Bank pośredniczący, działając w ramach potwierdzenia akredytywy albo upoważniony do negocjacji, wypłaca beneficjantowi kwotę w ramach akredytywy, po czym wzywa bank otwierający do pokrycia tej wypłaty.
Przypadki zapłaty z dołu są dokładnie określone w akredytywie i są to:
Akredytywa rembursowa
W treści akredytywy zawarte jest upoważnienie dla banku pośredniczącego do wystąpienia do określonego trzeciego banku (bank rembursujący), o zwrot pokrycia wypłat.
Specjalne formy akredytyw
Akredytywa w postaci listu kredytowego
Jest to akredytywa nieodwołalna, nie potwierdzona i z reguły nie zawiera polecenia o jej pokryciu.
Bank otwierający bezpośrednio przesyła ją beneficjantowi, który posiada następujące uprawnienia:
Akredytywa odnawialna (rewolwingowa)
Jest stosowana przy powtarzalnych dostawach jednego rodzaju towaru w dłuższym odcinku czasu.
Może być odnawialna co do:
Akredytywa zaliczkowa
Zawiera specjalną klauzulę upoważniającą bank awizujący lub potwierdzający, do wypłaty zaliczki beneficjantowi, jeszcze przed dostarczeniem przez beneficjanta wymagalnych dokumentów, w zamian za zwykłe pokwitowanie.
Istnieją dwa rodzaje tej akredytywy:
Akredytywa typu stand-by
Jest podobna do gwarancji bankowej z uwagi na swój zabezpieczający charakter.
Bank otwierający zobowiązuje się do zapłaty kwoty z akredytywy na pierwsze żądanie beneficjanta, w sytuacji gdy zleceniodawca nie wykona zobowiązań wynikających z kontraktu.
Akredytywa typu back-to-back
Występuje przy realizacji transakcji reeksportowych. Stosuje się ją, jeśli akredytywa pierwotna nie jest przenośna. Wpływy z akredytywy eksportowej zabezpieczają płatności dla otwartej akredytywy importowej. A zatem istnieją odrębnie dwie akredytywy, eksportowa i importowa. Akredytywa eksportowa musi mieć termin ważności dłuższy od importowej. Istota akredytywy back-to-back polega na tym, aby wpływy z akredytywy eksportowej pokrywały wypłaty akredytywy importowej.
Wygaśnięcie akredytywy
Z chwilą ustania zobowiązania banku akredytywa wygasa. I tak:
